Κώστας Σκαρβέλης
(Ψευδώνυμο "Παστουρμάς")
Άρθρο του Παναγιώτη Κουνάδη.
Η Έρευνα για τη Ζωή και το Έργο του Κώστα Σκαρβέλη.
Ένα -σχεδόν- τυχαίο γεγονός ήρθε να λύσει ένα "αίνιγμα" που βασάνιζε τις τελευταίες δεκαετίες τους ερευνητές του ρεμπέτικου: Τι απέγινε ο μεγάλος κωνσταντινουπολίτης δημιουργός του ρεμπέτικου Κώστας Σκαρβέλης, ο πρώτος καλλιτεχνικός διευθυντής της ελληνικής Columbia, που στη δεκαετία του '30 δέσποσε στον χώρο του ελληνικού τραγουδιού, αφήνοντας 250 περίπου αριστουργηματικά τραγούδια στη δισκογραφία των 78 στροφών και διαμορφώνοντας, σαν διευθυντής-επιλογέας ρεπερτορίου, μαζί με τους συναδέλφους και συνεργάτες του Παναγιώτη Τούντα, Δημήτρη Σέμση (Σαλονικιό), Γιάννη Δραγάτση (Ογδοντάκη) και Σπύρο Περιστέρη, το νεότερο ύφος στο νεότερο λαϊκό τραγούδι των πόλεων. Ακούσαμε για πρώτη φορά για τον Κώστα Σκαρβέλη το καλοκαίρι του 1964, όταν, μαζί με τον καλό φίλο και πρωτοπόρο στην έρευνα για το ρεμπέτικο Νέαρχο Γεωργιάδη, ρωτούσαμε και μαγνητοφωνούσαμε τις αφηγήσεις του Μάρκου Βαμβακάρη, στο πλαίσιο της προετοιμασίας της αυτοβιογραφίας του, που δεν ευτυχήσαμε να την ολοκληρώσουμε εμείς, δηλ. "η ομάδα των φοιτητών" - όπως έλεγε κι ο Μ. Βαμβακάρης- της 10ετίας του '60, που ασχολήθηκε για πρώτη φορά -συλλογικά- με την έρευνα του ρεμπέτικου. Θυμάμαι ότι ο Βαμβακάρης μιλούσε με ενθουσιασμό και εξέφραζε τον θαυμασμό του για τους παλιούς συνεργάτες του Παν. Τούντα, Κώστα Σκαρβέλη, Σπύρο Περιστέρη που τον βοήθησαν σημαντικά να ανέλθει στην κορυφή του στερεώματος των δημιουργών του λαϊκού μας τραγουδιού. Από τότε πέρασαν πάνω από 30 χρόνια αναζητήσεων, για να συγκεντρωθούν στοιχεία για τον σπουδαίο αυτό δημιουργό. Ρωτήθηκαν όλοι όσοι από τους παλιούς συνεργάτες του ζούσαν, με ιδιαίτερη επιμονή στα θέματα της γεννήσεως και του θανάτου του, για την οικογενειακή του κατάσταση κλπ. Συγκεντρώθηκαν έτσι, αρκετά βιογραφικά, αλλά κανείς δεν μπόρεσε να θυμηθεί και να μας πληροφορήσει για το πότε χάθηκε, πότε και πού πέθανε, ενώ φωτογραφία του δεν είχε εντοπιστεί ποτέ. Ακολούθησε αναζήτηση στα δημοτολόγια των δήμων όπου ήταν πιθανή η καταγραφή του μετά την άφιξη του στην Ελλάδα (το 1922 όπως νομίζαμε), χωρίς να βρεθεί πουθενά κάποιο στοιχείο που θα βοηθούσε την έρευνα. Ακόμη, τα στοιχεία για την αδελφή του -που όλοι βεβαίωναν ότι υπήρχε- βρίσκονταν μέσα στην ασάφεια, αφού κάποιες ανασφαλείς -ίσως και ψευδείς- πληροφορίες την έφεραν να ζει μέχρι τη 10ετία του '70, ενώ είχε πεθάνει το 1954. Πριν από λίγα χρόνια "αγγίξαμε" τη λύση, όταν πληροφορηθήκαμε τον τόπο όπου έμενε -στην Ιερεμίου Πατριάρχου- αλλά συγκυρία πληροφοριών τη μέρα εκείνη δεν βοήθησε την προσέγγιση της οικογενείας του, που όντως ζει εκεί από τα μέσα της 10ετίας του '20. Με τη σύγχυση και ανασφάλεια αυτή φτάσαμε στην τελευταία περίοδο, όταν πριν από λίγους μήνες, με την ευκαιρία της προετοιμασίας της έκδοσης των αφιερωμάτων II και III του έργου του Κ. Σκαρβέλη στη σειρά "Συνθέτες του Ρεμπέτικου" αναζητήσαμε τα στοιχεία ενός επίσης "περίεργου και άγνωστου" συνθέτη -αφού κανείς δεν ήξερε ποτέ τίποτε γι' αυτόν- του Ι. Καραμαούνα, που το όνομα του εμφανίζεται στη δισκογραφία των 78 στροφών σε 4 τραγούδια, που οι πίσω όψεις των δίσκων περιλαμβάνουν πάντοτε τραγούδια του Κ. Σκαρβέλη. Ευτυχώς για την έρευνα, στο τραγούδι "Μα Τι Να Κάνω Σ' Αγαπώ" (δίσκος Ρarlophone Β- 7400 του 1940) με τον Γιώργο Κάβουρα, στο όνομα του Ι. Καραμαούνα ήταν καταγραμμένο, στην παλιά καρτέλα της Α.Ε.Π.Ι., μέσα σε παρένθεση, το όνομα του Κώστα Σκαρβέλη. Επομένως, ή επρόκειτο για ψευδώνυμο του συνθέτη ή για όνομα που ανήκε στο άμεσο -φιλικό ή οικογενειακό- περιβάλλον του Κ. Σκαρβέλη. Ευτυχώς, με το πρώτο τηλεφώνημα, από τα τρία ονόματα Ι. Καραμαούνα στον τηλεφωνικό κατάλογο, πέσαμε πάνω στον Ιωάννη Καραμαούνα, εγγονό του αναφερόμενου στην ετικέτα των παλιών δίσκων και συζύγου της αδελφής του Κ. Σκαρβέλη, Μαγδαληνής. Το αίνιγμα είχε λυθεί. Όμως η θλίψη ήταν μεγάλη, όταν μετά την πρώτη μας συνάντηση με τα μέλη της οικογένειας, πληροφορηθήκαμε τον βάρβαρο θάνατο του συνθέτη από την πείνα στα χρόνια της Κατοχής.
ΚΩΣΤΑΣ ΣΚΑΡΒΕΛΗΣ
Κωνσταντινούπολη 1880 - Αθήνα 8/4/1942
