Ο Ζεϊμπέκικος ήταν καθαρά ανδρικός χορός, αργός και βαρύς που περιελάμβανε πολύ συχνά επίδειξη οπλομαχητικής. Με την πάροδο του χρόνου ο ζεϊμπέκικος χορός διαφοροποιήθηκε διατηρώντας όμως τα βασικά του χαρακτηριστικά και πάνω απ’ όλα διατηρήθηκε ο μοναδικός και τόσο χαρακτηριστικός ρυθμός τα 9/8 που αναλύονται σε 2/8+2/8+2/8+3/8. Για τον ζεϊμπέκικο αρκούν τέσσερα τετραγωνικά μέτρα δάπεδο στερεό και επίπεδο. Ο ζεϊμπέκικος δεν έχει βήματα, γιατί είναι καθ’ ολοκληρία αυτοσχεδιασμός. Συνεπώς ο καθένας χορεύει τον εντελώς δικό του, ιδιαίτερο, ειδικό, ατομικό ζεϊμπέκικο. Κάθε χορευτής έχει τις δικές του φιγούρες, τσακίσματα, στροφές και τούμπες. Υπάρχουν πεταχτοί ζεϊμπέκικοι κατάλληλοι για νέους. Ένας ζεϊμπέκικος αρκετά γρήγορος χορεύεται περιτρέχοντας, σχεδόν βαδίζοντας τον χώρο του χορού. Οι καθεαυτού μάγκες προτιμούν τον γιουρούκικο (βαρύς ζεϊμπέκικος) που τον χορεύουν σέρτικα σχεδόν ακίνητοι. Δεν είναι ο ρυθμός που κάνει να ξεχωρίζουν τα διάφορα είδη ζεϊμπέκικου, αλλά το ύφος. Ο ζεϊμπέκικος χορεύεται σύμφωνα με το σωματικό βάρος και την ηλικία του χορευτή. Ο ζεϊμπέκικος χορεύεται ίσα κι ίσα με χέρια και πόδια, με τα χέρια σε στάση δεήσεως ή ικεσίας. Με ευκολία εναλλάσσονται οι φιγούρες, ο χορευτής σκύβει, ο χορευτής περιστρέφεται στο ένα πόδι, ο χορευτής δήθεν πέφτει, ο χορευτής σηκώνεται, ο χορευτής χάνει το ρυθμό και τον ξαναβρίσκει, ο χορευτής τινάζεται, ο χορευτής χτυπάει με την παλάμη του τις φτέρνες του, ο χορευτής κάνει τον μεθυσμένο. Αποκλείεται ένας μάγκας να χορέψει χωρίς μεράκι ή νηστικός από πιοτό, κι όταν ενώ χορεύει του πέσουν από τις τσέπες πράγματα αποκλείεται να σκύψει για να τα μάζεψει. Ο χορευτής του ζεϊμπέκικου συνήθως έχει τσιγάρο στα χείλη, γαρίφαλο στο αυτί και συννεφιά στα μάτια.
Το πασίγνωστο «ζεϊμπέκικο» των Νεοελλήνων, που επανάκαμψε στη γενέθλια γη τον με τους Μικρασιάτες πρόσφυγες, ιδιαιτέρως αυτούς, πού προήλθαν από την περιοχή του Αϊδινίου, όπού ιδιαιτέρως αγαπιόταν. Όπως καταφαίνεται από την απεικόνισή του σε αγγεία χορευόταν από άνδρες ή γυναίκες, κατά μονάς ή ζεύγη, και χαρακτηριζόταν από μεγάλη αυτοσυγκέντρωση, αν μη έκσταση των χορευτών, και με κινήσεις χεριών και ποδιών, όπως και κάμψεις του σώματος βαριές και σεμνοπρεπείς. 'Ήταν «χορός ψυχής». «`Ο Ζεϊμπέκικος χορός είναι παλαιότατος ελληνικός ρυθμός και χορός. `Η ονομασία του σχετiζεται με δυο από τους πλέον σεβαστούς αρχαίο ελληνικούς θεούς, τον Διά και τον Βάκχο... Τα ρεμπέτικα τραγούδια κατά το σκέλος των στίχων, σε πλήρη αρμονία με την μουσική και τον ρυθμό, περιγράφουν τις καταστάσεις εκείνες, που απαλύνονται, ανακουφίζονται ή υπερνικώνται διά τής ρέμβης ερωτική απογοήτευση, αχαριστία, κοινωνική αδικία. Ποτέ, όμως, δεν εκφυλίζονται σε θρηνωδία και κακομοιριά, ενώ, αντιθέτως, τονίζουν την υπερηφάνεια, το φυσικό μεγαλεiο και τη μεγαλοφροσύνη του ρεμπέτη».
Zebechkicus (Zeus + Bacchus) an old Greek dance stretching back to ancient times
The name Zebekikos emerges from the two gods Zeus and Bacchus (Dionysus was known as Bacchus). Every dance in Greece has it's own characteristic and with zef-bacchikus one is expressing his feelings some times in sorrow, love disappointment, social inequity, and other times pride, and conscientious, the dancer is always of good behavior self awareness and collectedness. The dance is generally performed by one person and often with a companion of male or female.
Tο «Σβήσε το φως να κοιμηθούμε», μια από τις μεγαλύτερες επιτυχίες μου το ’χει γράψει η γυναίκα μου. Δηλαδή αυτό έχει μια ιστορία. Σκόλασα ένα βράδυ από το μαγαζί και πήγα σπίτι για ύπνο. H γυναίκα μου άρχισε τη γκρίνια. Tης λέω, άσε με στη σκοτούρα μου και μην αρχίζεις τη μουρμούρα, άμα ξημερώσει θα τα πούμε, άντε τώρα, για να μην ξυπνήσουμε τα παιδιά, σβήσε το φως να κοιμηθούμε! Έτσι γράφτηκε αυτό. Eίναι μια αληθινή ιστορία, είναι τραγούδι της γυναίκας μου, το λέω κάθε βράδυ στο μαγαζί γι’ αυτήνε. O Tσάντας ο Bασιλειάδης το χτένισε τότε. O Bασιλειάδης ήτανε Mικρασιάτης. Πολύ μορφωμένος. Συγγραφέας. Πολύ καλός στιχουρχός, είπαμε, αλλά τα τραγούδια τα πούλαγε πέντε δεκάρες ή τα χάριζε, όπως η Παπαγιαννοπούλου. Ξέρω πολλά τραγούδια που έδωσαν αυτοί κι έγιναν μεγάλες επιτυχίες χωρίς να παίρνουνε δεκάρα. Nαι, τσάμπα!
Mούγινε χαβαλές τούτος εδώ να γράψω τη ζωή μου. Tην αυτοβιογραφία μου, όπως τη λέει. Άμα γράψω, θα τα γράψω στη γλώσσα μου. Όπως τα είδα και τα έζησα, χωρίς σάλτσες και παραμύθια. Θα γίνει ένα μικρό δικαστήριο για όσα παράξενα έγιναν και γίνονται στον καλλιτεχνικό κόσμο. Aυτά που κάνουν πολλές φορές να φουντώνει το μυαλό μου. Tριανταπέντε χρόνια στο πάλκο, μέσα στη νύχτα, στη βρωμιά, που ’χεις να κάνεις με κάθε καρυδιάς καρύδι, από ανθρώπους του σχοινιού και του παλουκιού, μέχρι μορφωμένους, λεφτάδες και βάλε, είδα τόσα και έζησα τόσα, που δεν φτάνει όλο το χαρτί του κόσμου· να γραφτούνε. Eίδα άνθρωπο, τον γνώρισα από κοντά, νεαρό φοιτητή, που ερχόταν προπολεμικά στο «Δάσος», στο Bοτανικό, που δουλεύαμε. Eίχε παρέες κακές, έκανε δουλειές βρώμικες, που δεν λέγονται. Aργότερα, στην Kατοχή, έκανε όργια μαύρες αγορές, γερές κλεψιές, πλιάτσικα, ρουφιανιές, και μετά στον ανταρτοπόλεμο άλλαξε περιβόλι κι έκανε τα ίδια. Όλα τα ’κανε ζούλα. Aυτός μετά έγινε βουλευτής και μέχρι πριν λίγα χρόνια ήταν βουλευτής. Γνώρισα κι έζησα από κοντά τόσα χρόνια τη σαπίλα των εταιριών. Tώρα τελευταία πέθανε ο Mανώλης ο Xιώτης. Kαλός μάστορας, καλό παιδί και πολύ καλός φίλος. O θάνατος με τράνταξε, δεν τον περίμενα. Mου λένε ότι ο Mανώλης πέθανε από την καρδιά του. Tους ρωτάω πολλές φορές να μου το λένε συνέχεια, γιατί τ’ ακούω να σφυρίζει, στριφογυρνάει στ’ αυτιά μου και δεν μπορεί να μπει μέσα. Tους απαντάω μ’ ένα τραγούδι του ίδιου του Xιώτη, το «Aυτά που λες τ’ ακούω βερεσέ». Άστα. Tο σκέφτηκα, λοιπόν, το ξανασκέφτηκα και αποφάσισα να γράψω τη ζωή μου. Tην Aυτοβιογραφία μου, που είναι και η Iστορία της Λαϊκής Mουσικής. O τίτλος θα μπει όπως τον γράφω εγώ. Aυτός εδώ:
H ZΩH KAI H IΣTOPIA TOY BETEPANOY ΓIANNH ΠAΠAΪΩANNOY
(από το βιβλίο: Γιάννης Παπαϊωάννου, Nτόμπρα και σταράτα. Aυτοβιογραφία, Kάκτος, 1996)
"Ένα απόγευμα που είχα φωνοληψία για ένα τραγούδι μου, και θα το τραγουδούσε ο φίλος μου και πατριώτης μου Γιώργος Παπασιδέρης "Μες του Νικήτα", είπα στον κύριο Μάτσα (πατέρα) σε ένα διάλειμμα επί λέξη "Κύριε Μάτσα σας προτείνω κάτι για την εταιρείαν σας που θα βγει σε καλό". - "Σας ακούω" μου είπε. - "Ο Πειραιάς είναι μια πόλις με το λιμάνι του μαζί, που κατοικήται από μάγκες, νταήδες, χασικλήδες και κάθε καρυδιάς καρύδι. Σε κάθε καφενείο ή ντεκέ είναι κρεμασμένα 5-6 μπουζούκια και μπαγλαμάδες για τους πελάτες. Και κάθε μάγκας που παίζει ή μαθαίνει, έχει το μπουζούκι στο δωμάτιο του. Λοιπόν κύριε Μάτσα δεν έχουμε βγάλει ένα τραγούδι τους με μπουζούκι και μπαγλαμά. Ρεμπέτικα και χασικλίδικα τους βγάζουμε όπως αυτό που θα κάνουμε φωνοληψία τώρα "Χαρμάνης είμαι απ' το πρωί και πάω για να φουμάρω"... Ωραία είναι δικό τους, αλλά τα όργανα δεν είναι δικά τους, δεν έχουν αυτοί σχέση με βιολιά και κιθάρες. Γι' αυτό σας λεω να κάνουμε μια δοκιμή με μπουζούκι και μπαγλαμά. Δεν πρόκειται να ζημιωθεί η εταιρεία σας, θα βγάλετε λίγους δίσκους στην αρχή κι αν έχει ζήτηση ο δίσκος βγάζετε συνέχεια". Αφού σκέφτηκε, μου λεει ¨"Ξέρεις κανέναν να παίζει μπουζούκι;" - "Ξέρω κύριε Μάτσα πολλούς και στην ψαραγορά έχουμε μάγκες μπουζουξήδες ψαράδες, αλλά ακούω από πολλούς που λένε για κάποιον χασάπη στα Σφαγεία του Πειραιώς που παίζει τόσο καλό μπουζούκι με αγάπη, που λένε ότι θα πάει φυματικός για το μπουζούκι. Θα πάω να τον βρω όταν θέλετε για δοκιμή".
- "Πως τον λένε;" μου είπε ο Μάτσας. - "Μάρκο" του είπα. - "Για φέρτονε να δούμε τι θα γίνει και με το μπουζούκι σου Μάθεση". - "Για την εταιρεία σας κύριε Μάτσα".
- "Εντάξει, θα το δοκιμάσουμε είπα!" Αφού τελείωσα την φωνοληψίαν και έφυγα κατά τας 5-6 η ώρα, γιατί ήταν το τελευταίο το τραγούδι μου, έφυγα απ' το παλιό κατάστημα του Λαμπρόπουλου που είναι ακόμη στην οδόν Αιόλου γωνία, απέναντι από τον Δραγώνα. Εκεί γινόντουσαν οι φωνοληψίες, δεν είχε ιδρυθεί ακόμη το εργοστάσιο της "Κολούμπια" στον Περισσό. Και επήγα στο καφενείο στην οδό Αθηνάς "Μικράς Ασίας", εκεί σύχναζαν όλοι οι οργανοπαίκτες και τραγουδιστές και στιχουργοί. Αυτή την εποχή ήταν σμυρναίικο. Εμπήκα μέσα, ήταν άδεια γιατί η ώρα ήταν νωρίς, στις 8-9 μαζευόντουσαν και φεύγανε για τα διάφορα τους κέντρα. Μετά που παίζανε μέχρι τις μια μετά τα μεσάνυχτα που κλείνανε τότε τα κέντρα, ενώ τώρα αρχίζουν στη μια η ώρα μέχρι πρωίας. Όπως έμπαινα μέσα άκουσα να μου λένε "Κύριε Μάθεση αν θέλετε ελάτε να πάρετε καφέ". Γυρίζω το κεφάλι μου πίσω και βλέπω τον Ντούντα (=Τούντα) μόνον του. - "Τιμή μου κύριε Ντούντα" και κάθησα, αλλά άρχισαν να μαζεύονται ένας-ένας. - "Θα ήθελα να συνεργαστούμε" μου είπε "εάν δεν είσαι δεσμευμένος". - ¨Εντάξει" του είπα "αλλά θα κάνω κάτι που δεν το χωράει καμιανού το μυαλό". Μου λεει "σήκω να πάμε δίπλα στου Μουρούζη, δεν θα 'ναι κανείς". Επήγαμε. Τα βράδια είχε κομπανία και τραγουδούσε η Ρίτα εκεί. Λέω στον Τούντα "έρχομαι από φωνοληψία, τραγούδησε ο Παπασιδέρης και μουσική του Ογδοντάκη¨. Μου ευχήθηκε καλή επιτυχία. Στο διάλειμμα του λεω: "είπα στον κύριο Μάτσα να δοκιμάσουμε ένα ρεμπέτικο τραγούδι ή δίσκο με μπουζούκι και μπαγλαμά στην τύχη". - "Και τι είπε ο κύριος Μάτσας; Δέχτηκε;". - "Δέχτηκε. Λοιπόν κυρ Παναγιώτη, να τι έχω στο μυαλό μου. Θα του κάνουμε ένα συμβόλαιο για δέκα έως 20 τραγούδια. Αυτός μου λεει να τον πάω να βγάλει ένα να το ακούσει κι ας πεθάνει! Λοιπόν δεν θα δεχθεί να παίξει 10 ή 20; Βέβαια αν πιάσει φωτιά και γίνει σουξέ, εάν δεν πιάσει πάνε χαμένοι οι κόποι μας και τα λόγια. Εγώ τα λόγια εσύ τις μουσικές και αυτός την εκτέλεση. Και όταν λήξει το συμβόλαιο έχει το δικαίωμα να πάρει στίχους και μουσικές από όποιον θέλει. Εντάξει;" - "Ναι!" Βγάζει αμέσως απ' το πορτοφόλι του ένα επισκεπτήριο του και του γράφει με μολύβι: "Φίλε Μάρκο όπως μου είπε ο φίλος Ν. Μάθεσης είμαστε εντάξει να συνεργαστούμε και οι τρεις". Επήρα το επισκεπτήριο και χωριστήκαμε. Μπήκα στο Μοναστηράκι και βγήκα στον Πειραιά. Μόλις βγήκα μου φωνάζει ένας φίλος μου σοφέρ αλλά το αυτοκίνητο δικό του, ο Τάσος ο Γκούμας, μεγαλωμένοι στου Βρυώνη από μικροί. Μπήκα στο αμάξι και του είπα να με πάει στου Πολυκανδριώτη στη Δραπετσώνα. Στο δρόμο του είπα όλα τα καθέκαστα της ημέρας και του έδειξα και την κάρτα του Ντούντα. Παρέλειψα να σας πω ότι ο Τούντας τότε ήταν ότι ο Τσιτσάνης σήμερα. Πρώτος σε όλα. Βέβαια τα είπα του Τάσου, αφενός ότι ήταν φίλος καλός και αφετέρου θα τα διέδιδε σε άλλους ανθρώπους, ρεμπέτες μες, αλλά όχι του ντεκέ, γλεντζέδες που κυκλοφορούσαν με γκόμενες και με ρόδα. Η αφρόκρεμα των ρεμπέτηδων και νοικοκυραίων την ημέρα ... Μόλις πήγαμε στο καφενεδάκι τον είδαμε και καθότανε απ' έξω μόνος του, δεν ήταν κι άλλος, ούτε απέναντι στο ντεκέ είχε απαρτία η επιχείρησις...Μου είπε "καλώς τον Νικόλα", του είπα "Μάρκο", πριν κάτσω στο τραπέζι του όρθιος "θυμάσαι που σου έλεγα μην σε νοιάζει και θα την φτιάξω τη δουλειά σου όταν ανέβω για φωνοληψία δική μου, για να έχω ευκαιρία ενώ στο γραφείο δεν μπορείς να κουβεντιάσεις. Ε! Έγινε! Ξέρεις γράμματα;" - "Λίγα" μου λέει. - "Πόσα λίγα ρε Μάρκο;" του λεει ο Τάσος ο σοφέρ. - "2-3", και βγάζω την κάρτα του Τούντα και του την δίνω και κλείνω το μάτι του Τάσου για να τον δει τι θα κάνει μόλις την διαβάσει. Έτσι κι έγινε. Άξαφνα, γουρλώνει τα κόκκινα μάτια του και μας κοιτάζει σαστιζμένα και γελάει. Δεν πιστεύω Μάρκο να μην την έχεις φυλάξει για ενθύμιο;" "Σε λίγες ημέρες, και ακριβώς ένα Σάββατο πρωί που είχαμε πολύ δουλειά στο μαγαζί "Ιχθυοπωλείον" μου ήλθε ο Μάρκος κρατώντας το μπουζούκι και μου είπε ¨-"Μάθεση είμαι έτοιμος, πάμε;" - "Δεν μπορώ" του είπα "τώρα καιγόμαστε στην δουλειά, δεν βλέπεις; Πήγαινε μόνος σου, είσαι εντάξει, σε περιμένει, και προχθές του το ξανάπα". - "Τότε πάμε σε κάνα μέρος να σου παίξω τι θα βγάλω και να μου πεις την γνώμη σου, σαν παλιός που είσαι". Τον επήγα δίπλα στην Αγορά στο ξενοδοχείο "Πανόραμα" όπου εκοιμόντο εκεί εργένηδες ψαράδες. Και μου έπαιξε δύο σκοπούς για ένα δίσκο. Ο πρώτος σκοπός ήτο ένα μικρασιάτικο τραγούδι, το "Αραμπάς περνά σκόνη γίνεται"... Το δεύτερο κομμάτι ήταν, μου είπε, δική του σύνθεση! Μου είπε ότι "σε αυτό έχω και λόγια δικά μου", ενώ το πρώτο δεν είχε λόγια, και του ευχήθηκα καλή επιτυχία και εάν πετύχει θα δουλέψουμε καλά και οι τρεις, αυτός, ο Ντούντας και εγώ, και έφυγε. Αφού τον δρόμο τον είχα ανοίξει εγώ και ήταν έτοιμος, τώρα, ήταν ζήτημα τύχης! Εάν θα έπιανε φωτιά το μπουζούκι ή όχι, δηλαδή εάν θ' άρεσε στο κοινό και θα είχε ζήτηση ο δίσκος "σουξέ". Πέρασαν πολλές ημέρες και ο Μάρκος δεν ερχότανε να μου πει τι έγινε. Αναγκάστηκα ν' ανέβω στην εταιρεία να μάθω και έτσι έμαθα ότι, αφού έπαιξε τον ένα σκοπό, στο διάλειμμα τον ρώτησε ο κ. Μάτσας: "Και ο άλλος σκοπός που θα χτυπήσεις δεν έχει λόγια;" Και τους έδειξε τα λόγια που έλεγαν "Έπρεπε να ερχόσουνα μάγκα μες τον ντεκέ μας...". "Ωραία" του είπε, "θα το τραγουδήσεις!" Τα έχασε ο Μάρκος. "Εγώ" λεει "μόνο μπουζούκι παίζω, δεν ξέρω να τραγουδήσω" Είχε χοντρή φωνή. - "Τραγούδα το στην τύχη και ότι βγεί". Και μόλις εκυκλοφόρησε ο δίσκος έκανε "σουξέ". "Και όμως, αφού τον έκανα πασίγνωστον και περιζήτητον δεν μου έβγαλε ούτε ένα τραγούδι! Έτσι αφιλότιμα εφέρθη απέναντί μου! Ήτο και μάγκας!! Άνθρωπος...του καταγωγίου...που αυτοί οι άνθρωποι, όπως ήξερα, φημίζονται για τον λόγον που κρατούσαν, και στις υποχρεώσεις τους ήταν πάντα εντάξει μέχρι αηδίας, σχολαστικοί. Και δι' αυτό όταν τον έβλεπαν του έβγαζαν οι μάγκες την γλώσσα τους, βρίζοντας τον για την αχαριστία που έδειξε σε μένα". "Διότι όλη την ημέρα στο ντεκέ, με δίχως μια δεκάρα αξία και στους χασισοπότες που μπαίνανε να καπνίσουν δεν είχες. Και σου έφερα γράμμα σχεδόν από τον μεγαλύτερο μουσικοσυνθέτη της τότε εποχής, Παναγιώτην Τούντα, και σου άνοιξα την πόρτα της "Οντεόν" και σ' έκανα περιζήτητο και πασίγνωστο σε όλο τον κόσμο και εσύ δεν μου έβγαλες ούτε ένα τραγούδι!!! Γιατί μες τις φλέβες σου ρέει πύον και όχι αίμα! Μήπως εχώνεψες τον αδερφό σου; Μήπως εξύψωσες τα παιδιά σου βοηθώντας τα!"
"Ο Νίκος Μάθεσης γεννήθηκε στη Σαλαμίνα το 1907. Ήταν παιδί του Γιώργου Μάθεση ή Ντρίτσα και της Γιαννούλας Λύτρα ή Ντούντα. Είχε άλλα τέσσερα αδέρφια. Η οικογένεια του πατέρα του (Μαθεσαίοι) είναι μεγάλο και ιστορικό σόι της Σαλαμίνας και οι προγονοί του πρόσφεραν πολλά στον αγώνα του 1821. Γύρω στα 1916-1917 εγκαταστάθηκαν οικογενειακώς στον Πειραιά. Ο πατέρας του ήταν ένας από τους μεγαλύτερους ιχθυέμπορους στην Αγορά του Πειραιά. Το 1922, σε ηλικία 15 ετών βρέθηκε στην ψαραγορά. Το 1930 άρχισε να γράφει τραγούδια για δίσκους και μάλιστα το πρώτο του τραγούδι το 'χε κάνει με το Γιώργο Παπασιδέρη. Είχε τον τίτλο "Μέσ' στου Νικήτα τον τεκέ". Συνεργάστηκε με τους πιο φημισμένους μουσικοσυνθέτες της εποχής. Το 1934-35 γνώρισε και παντρεύτηκε την γυναίκα του. Η Αθηνά Μάθεση (1915-1974) το γένος Μαρκοχιώτη ή Χιώτη ήταν τότε 19-20 χρόνων. Έκαναν δύο παιδιά τον Γιώργο (1936) και τον Γιάννη (1939). Πέθανε στις 27 Απριλίου 1975."
Ο Νίκος Μάθεσης ή Τρελάκιας –γιος ψαρά από τη Σαλαμίνα - αναφέρει σε μια αφήγησή του:
« Η Δραπετσώνα δεν ήταν όπως τώρα που τη γνώρισες εσύ Κολονάκι. Η Δραπετσώνα ήταν ένα από τα μεγαλύτερα στέκια της μαγκιάς. Στους τεκέδες της και στα Βούρλα σύχναζαν κάθε καρυδιάς καρύδι. Στους τεκέδες οι μάγκες κάπνιζαν ναργιλέ».
Στην «Κρεμμυδαρού» ήταν πολλοί τεκέδες όπως του Μίχαλου, του Σάλωνα, του Μαρκεζίνη, του Σαραντόπουλου και άλλων.
Πολλοί από όσους προαναφέρθηκαν έμεναν στην «Κρεμμυδαρού», όπως ο Ανέστης Δελιάς, ο Απόστολος Χατζηχρήστος και άλλοι.
Νίκος Μάθεσης. Ο θρυλικός τρελάκιας του ρεμπέτικου
* Εκδόσεις Στοχαστής, 2000, σελ. 297, τιμή 2.600 δρχ.
Ο Νίκος Μάθεσης αποτελεί μια ιδιαίτερη περίπτωση στον χώρο του ρεμπέτικου τραγουδιού, τόσο για την καλλιτεχνική του αξία ως στιχουργού και πρωτοπόρου δημιουργού όσο και γιατί έζησε μια ζωή πέρα από κοινωνικές συμβάσεις και έγραψε ιστορία στις πιάτσες του Πειραιά και της Δραπετσώνας, στον υπόκοσμο και στους ρεμπέτες. Ο συγγραφέας Τάσος Καραντής εκθέτει μέσα από ανέκδοτα τραγούδια, ντοκουμέντα, απομνημονεύματα, αλληλογραφία και φωτογραφίες τη ζωή και το έργο «του θρυλικού μάγκα του Πειραιά, του στιχουργού της πασίγνωστης "Γάτας", του Νίκου Μάθεση του τρελάκια».
Νταής του Πειραιά, με το προσωνύμιο Τρελλάκιας. Ξυλουργός στο επάγγελμα, ασκούσε το λαθρεμπόριο και όλα τα μάγκικα επαγγέλματα. Από τους πρώτους στιχουργούς.
"Μέσα στα μεγάλα αυτά αστικά κέντρα, αναπτύσεται κι ένα κύκλωμα περιθωρίου. Όπως στα όρη της Ελλάδας και της Ιωνίας δρούν οι Κλέφτες , που άνετα περνούν από την παρανομία στην νομιμότητα του αρματολού και τούμπαλιν, έτσι και στα αστικά κέντρα, μια ιδιότυπη κλεφτουριά, λιγότερο αυτόνομη αλλά εξίσου περήφανη δρα και αναπτύσεται. Πρόκειται για τους λεγόμενους Μάγκες. Άνθρωποι τυπικά νομιμόφρονες, που ασκούν επαγγέλματα όπως του τεχνίτη, του εμπόρου, του ταβερνιάρη και του καφετζή, ζουν μια παράλληλη, παράνομη ζωή. Κλέβουν, ληστεύουν, λαθρεμπορεύονται. Ενισχύουν αφειδώς την φτωχολογιά για να εξασφαλίζουν οπαδούς και να στρατολογούν από τις τάξεις της προσωπικό για τις παράνομες δραστηριότητές τους. Συγκρούονται συχνά με την αστυνομία και τον στρατό, και γι αυτό πάντα οπλοφορούν. Χαρακτηριστικά τους όπλα το "κούφιο" [πιστόλι] και η "δίκοπη" [δίστομο μαχάιρι], όπλα που μνημονεύονται συχνά στα τραγούδια που υμνούν τους επιφανείς Μάγκες. Ο κάθε μάγκας διαθέτει εκτός από την συμμορία του, και τον προσωπικό του μουσικό, ο οποίος αναλαμβάνει να εξωραΐζει, να υμνεί και να προπαγανδίζει την φήμη του αρχηγού. Αυτός ο μουσικός ονομάζεται Ρεμπέτης, από το ρέμβομαι [=ατενίζω, περιφέρομαι ασκόπως]. Ο ρεμπέτης κάνει μια ανέμελη ζωή, με μόνο του σκοπό το "image making" του Μάγκα. Οι μάγκες έχουν και τα ιδιαίτερα στέκια τους. Καφενέδες και ταβερνεία που διαθέτουν μια κρυφή αίθουσα συνάθροισης. Εκεί μέσα οργανώνονται τα "κόλπα", οι παράνομες δραστηριότητες τους. Εκει μέσα, γύρω από τον απαραίτητο Αργιλέ, συντίθενται τα πρώτα ρεμπέτικα τραγούδια, που λόγω της συνωμοτικότητας παίζονται με όργανα που δεν παράγουν οξύ και δυνατό ήχο. Εκέι μέσα φτιάχνονται το μπουζούκι, ο τζουράς κι ο μπαγλαμάς, τα κατεξοχήν όργανα του ρεμπέτη. "
Συνέχεια της έρευνας για το Ρεμπέτικο Γράφει ο Βασίλης Τσούγκαρης
Θα γνωρίσουμε έναν άνθρωπο, που εκτός της στιχουργικής, γενικότερη παρουσία του έπαιξε κάποιο σημαντικό ρόλο στην πορεία των ρεμπέτικων! Στους «σημερινούς», που ασχολούνται με τα ρεμπέτικα τραγούδια, δεν είναι ιδιαίτερα γνωστός. Παρόλα αυτά, ο άνθρωπος αυτός, είναι από μόνος του μια ιστορία, ένα έξτρα κεφάλαιο στα ρεμπέτικα. ΝΙΚΟΣ ΜΑΘΕΣΗΣ, η ΤΡΕΛΑΚΙΑΣ! Στιχουργός, ρεμπέτης. Ο Μάθεσης γεννήθηκε στην Σαλαμίνα το 1907, Ο πατέρας του ηταν έμπορος ψαριών με «πάγκο» δικό του στην αγορά του Πειραιά! Από πολύ μικρός ο Μάθεσης ζωγράφιζε, και έγραφε στίχους.
Σύντομα είχε γίνει γνωστός στο χώρο της «μαγκιάς», και υπολογίσιμος μάλιστα! Η ζωή του ηταν πολυτάραχη, όλο τσαμπουκάδες (όπως έλεγε ο ίδιος), αλλά και δημιουργία τραγουδιών! Ο «χώρος» του Μάθεση, η αγορά του Πειραιά, αλλά και τα «πέριξ», είχαν κάθε «καρυδιάς καρύδι»! Ο Μάθεσης, αν και δεν ήξερε μουσική, αυτοαποκαλούταν «πατέρας του μπουζουκιού», και πολλά τραγούδια, παρουσιάζονται σαν συνθέσεις του Μάθεση. Βέβαια, όπως καταλαβαίνετε, κάτι τέτοιο δεν είναι δυνατόν, αφού δεν ήξερε μουσική, δεν έπαιζε κάποιο όργανο, να γράψει μουσική! Η εξήγηση στο ότι πολλές συνθέσεις φέρουν το όνομα του, είναι ότι άλλοι συνθέτες, του παραχωρούσαν τα «δικαιώματα» της μουσικής τους.
ImageΟ Νίκος Μάθεσης, ο επιλεγόμενος και «τρελάκιας», έζησε πραγματικά δύσκολες εποχές (όπως και όλοι σχεδόν οι ρεμπέτες), και επαναλαμβάνω ,συναναστρεφόταν με τον κόσμο της «μαγκιάς», σε μια εποχή όπου σκότωναν για «ψύλλου πήδημα»! Ο ίδιος άλλωστε, λέει χαρακτηριστικά, «Μόλις έκανα όνομα στη μαγκιά, έπρεπε να 'μαι πάντα έτοιμος να κρατήσω το όνομα που είχα. Οπλοφορούσα πάντα, είχα δυο πιστόλια γεμάτα, γιατί είπαμε, ότι πάντα, κάθε στιγμή, η ζωή σου κρεμόταν από μια τρίχα. Υπήρχε φόβος να σε φάνε σ' ένα λεπτό. Τα χρόνια αυτά ηταν φωτιά. Για πέντε δεκάρες, σκότωναν, έτσι από αγαπητιλίκι, η μαγκιά! Έτσι μου κόλλησε κι εμένα ένας, και τόνε σκότωσα, το 1935-36. Ήταν ένας σκυλόμαγκας, ο Στρίγκλας. Όνομα και πράμα. Πραγματικός στρίγκλος. Κι ανοίξαμε προηγούμενα μέσα στον τεκέ, γιατί πήγε να μου κάνει τον μάγκα, και τον νταή - αυτός εμένα- επειδή είχε κάνει παλιά στη φυλακή»! Ο Μάθεσης έγραψε ένα τραγούδι - αναφορά στον ίδιο, το οποίο τραγούδησε ο Ανέστος Δελιάς (Αρτέμης), και έγινε μάλιστα μεγάλη επιτυχία!
"Τον ξέρετε μωρέ παιδιά το Νίκο τον τρελάκια; Παιδί τζιμάνι μάγκες μου, μα κάνει καβγαδάκια.
Το κούφιο και η δίκοπη είναι η συντροφιά του γι αυτό δεν πάει μάγκες μου ποτέ κανείς κοντά του.
Οι γκόμενες τον ξέρουνε, κι όλοι οι νταβατζήδες. Για γούστο του τσακώνεται, με όλους τους νταήδες.
Την κάπα του την κρέμασε εδω και λίγα χρόνια. Γι αυτό και τόνε βγάλανε, τρελάκια τα κορόιδα.
«Το έγραψα αυτό το τραγούδι (λέει ο Μάθεσης), γιατί ήθελα τ' όνομα μου ν' ακουστεί σ' όλον τον κόσμο». Ο Νίκος Μάθεσης η τρελάκιας, πέθανε τον Απρίλη του 1975, μεγαλώνοντας κι αυτός με το θάνατο του το «κενό» στους ρεμπέτες, και τους μάγκες.
(Epameinondas) a jeles tebai polgár, szül. Kr. e. 420 körül, vagyontalan, de előkelő családból. Atyja, Polymnis, E. neveltetésére a legnagyobb gondot fordította és maga az ifju E. is korán azon volt, hogy magát azon irányban tovább nevelje, melyet atyja kezdeményezett. Az akkori szokás szerint zenében és bölcsészetben s ezek mellett a testgyakorlatban nyert oktatást, s habár a zenében is kiváló oktatói voltak, mégis legjobban kedvelte a tarentumi Lyrist, aki őt a pitagorasi bölcsészetbe bevezette, dacára annak, hogy az komor és szigoru ember volt. Negyven éves koráig nem látta szükségesnek hazája politikájába befolyni, sőt annyira nem mutatta fényes politikai és hadászati tehetségeit, hogy Téba akkori politikai pártjai még számba sem vették, s csak barátja, Pelopidas, kivel azonban nem mindenben értett egyet, szerette és becsülte benne a jeles hazafit. Életének legfontosabb, de egyszersmind legelső nagy politikai eseménye az volt, midőn Phoebidas a spártai vezér azon alkalomból, hogy Beocián keresztül egy spártai sereget vezetett, a tebai arisztokrata párt által biztatva, a népjog durva megsértésével, Teba városát elfoglalta s ennek fellegvárában, a Kadmeában spártai őrséget helyezett el (Kr. e. 383.). Midőn négy év mulva barátjai, különösen Pelopidas és Mellon, az oligarkák élete ellen összeesküdtek, hogy ekként hazájukat felszabadítsák, E. ezen eljárást nem tartotta helyesnek, Pelopidas és hivei azonban E. ellenzése dacára végrehajtották tervöket, az oligarka párt vezéreit meggyilkolták s polgártársaikat a szabadság védelmére szólították fel. Most állhatott elő E. azon ifjakkal, kiket a lefolyt négy év alatt a hazának nevelt; a polgárok hozzá csatlakoztak, s helyreállították a demokráciát, melynek értelmében ujból a népgyülésre ruházták a fölségjogokat, melyet ez a tanács által gyakoroltatott s e mellett választottak 7 boeotarkát, jeléül annak, hogy Teba nemcsak a saját függetlenségét tartja fenn, hanem igényt tart vezérszerepre egész Beociára nézve. Ezen ujjáalakulás alatt sikerült E.-nak a demokratákat az oligarka párt hiveivel szemben minden erőszakoskodástól és bosszuállástól visszatartani. A spártai őrséget csakhamar elvonulásra birták s a bekövetkezendő támadás ellen a tebaiak Athen segítségét keresték s ezt meg is nyerték; ezen kivül a beociai városok is legnagyobbrészt Teba pártjára állottak. Hogy mi része volt E.-nak ezen dolgokban, azt nem tudjuk, de tekintélye mindenesetre emelkedett, mert mikor végre 371. a hadakozó felek Spártába követeket küldöttek, hogy az annyira óhajtott békét megkössék, Teba ugy is mint a beociai szövetség feje, E.-t küldé követnek. A béke feltételei azok voltak, hogy Spárta ismerje el a görög államok függetlenségét és hivja vissza hivatalnokait (harmostákat) a görög városokból. Spárta kénytelen volt ezen feltételeket elfogadni s erre az egyes államok követei egyenként letették az esküt, mely őket ama feltételek megtartására kötelezte. E. azonban nemcsak Teba, hanem az összes beociai városok nevében akarta az esküt letenni s egyszersmind kijelentette, hogy Teba addig nem mond le a Beocia feletti főhatalmáról, mig Spárta hasonlót nem tesz Lakoniára nézve. Agesilaos az akkori spártai királyok egyike, ki a békealkudozásokat vezette, erre kitörülte Téba nevét a szerződők sorából s azonnal hadat is üzent Tebának. Kleonbrotos, a másik spártai király, ki seregével még a Beociával szomszédos Fokiszban tartózkodott, azonnal utasíttatott, hogy támadja meg Beociát. Ilyen hirtelen támadásra nem voltak elkészülve a tebaiak, de E. éppen ezen válságos pillanatban mutatta ki azt a tulajdonságát, melyet addig benne még nem is sejtettek: a hadvezéri tehetségét. A tebaiak a beociaiakkal együtt, tehát a boeotarkok hozzájárulásával egy körülbelül 6000 főnyi sereget állítottak talpra, mellyel E. és vezértársai a sokkal nagyobb számu spártaiakkal - ezeknek serege állítólag 24000 harcosból állott - mertek szembeszállni. A döntő ütközet Leuktra mellett történt és a spártaiak teljes megveretésével végződött. Ezen győzelem által E. nemcsak hazájának nagy és fontos szolgálatot tett, hanem a spártaiak tekintélyét, a győzhetetlenség dicsfényét, mely eddig ezeket illette, végképen megsemmisítette. E. azonban nem akarta a megvert spártai sereget tönkretenni, s kieszközölte, hogy bünhődés nélkül hazatérhessen. De csakhamar kénytelen volt ujból fegyvert ragadni Spárta ellen; a leuktrai ütközet következtében ugyanis Spárta szövetségesei elpártoltak tőle, sőt az arkádiaiak egy közös várost, Megalopoliszt alapítottak, s midőn a spártaiak ezt nem akarták megengedni, az arkádiaiak a tebaiaktól kértek segítséget. E. erre egy nagy sereggel megjelent a Peloponnezusban, betört Lakoniába, anélkül azonban, hogy Spárta városát megtámadta volna, átmegy Messeniába, ezt felszabadítja a spártaiaktól, és az Ithoma hegy alatt Messena városát alapítja. Ezalatt az atheniek Iphikrates vezérök alatt sereget küldöttek a spártaiak segítségére, de E. anélkül, hogy azzal megütközött volna, hazatér. Itt azonban ellenfelei bevádolták, hogy a fővezéri méltóságát a törvényszabta időnél négy hónappal tovább viselte; védbeszédjének, melyet ez alkalommal elmondott, az volt a hatása, hogy felmentetett. A következő évben (369) ismét a Peloponnezusba tör, s már utközben az Isztmuson legyőzi a spártai sereget; de nagyobb eredményt nem tud felmutatni, mivel Dionysius, a szirakuzai kényur a spártaiakat támogatja s e miatt a tebaiak elmozdítják E.-t hivatalából. A legközelebbi hadjáratban, melynek célja volt Pelopidast kiszabadítani Jason, Pherae kényurának hatalmából, E. csak mint közvitéz vesz részt, de midőn a tebai sereg Kleomenes vezére ügyetlensége következtében veszélybe sodortatott, a sereg kivánságára E. vette át a fővezérletet s ezen tisztjében ujból fényesen kimutatta tehetségét, ugy hogy a következő hadjárat vezetése is reá bizatott s ő Pelopidast ki is szabadította. 367. ismét a Peloponnezusba vonul, de a szövetségesek megbizhatatlansága miatt csak annyira mehetett, hogy Achaia is a beociai szövetséghez csatlakozott. Ettőlfogva néhány éven keresztül E. ugy látszik nem tudott a tebaiakra hatni, s midőn barátja Pelopidas 364-ben egy tesszaliai hadjárat alkalmával elesett, még inkább csökkent E. tekintélye. Mindazonáltal rábirja Tebát, hogy egy 100 hadihajóból álló hajóhadat építsen s maga veszi át ennek vezérletét. Nem volt eredménye tengeri hadjáratának, melyben egészen Bizancig eljutott, legfeljebb annyiban, amennyiben megmutatta, hogy nemcsak az athéneiek, hanem a beociaiak is értenek, ha akarnak a tengerészethez. Ezalatt Teba szövetségesei a Peloponnezusban részben elpártoltak, részben pedig egymással kezdtek egyenetlenkedni, s miután Spárta is szította ezen viszályt, egy uj hadjárat - a negyedik E. részéről - vált szükségessé. Ekkor sikerült neki ugyan Spárta piacáig nyomulni, de itt ütközetet nem akarván kockáztatni, visszavonult Arkadiába, ahol Mantinea mellett vivta a döntő ütközetet; ebben is kitünt E. kiváló tehetsége; először visszaverte a spártai lovasságot s azután áttörte a spártai csatasort, de a győzelem pillanatában halálosan megsebesült. A győzelmi hir enyhitette halálkinjait s még utolsó perceiben azt tanácsolta a tebaiaknak, hogy kössenek békét a spártaiakkal. E.-szal együtt Teba dicsősége is sirba szállt.
"The famous general Epameinondas had received such lessons in Thebes and was a talented flautist, lyre-player and, like the tragic poet Sophocles, an accomplished singer and dancer."
"Ο Επαμεινώνδας χρωστούσε την επιτυχία του σε μια διπλή τακτική επανάσταση: την υιοθέτηση της λοξής παράταξης από τη μια μεριά και την επίθεση από την αριστερή μεριά από την άλλη."
"Μια επίμονη παράδοση παρουσιάζει τον Επαμεινώνδα σαν τον πολυαγαπημένο μαθητή του Πυθαγόρειου Φιλολάου. Υπάρχει μάλιστα και μια μαρτυρία που εμφανίζει άμεσα τον Φιλόλαο σαν τον πνευματικό οδηγό του νικητή των Λεύκτρων."
"Επιγραφή του Επαμεινώνδα που βρέθηκε στη Βοιωτία (10ς μ.Χ. αι) μπορούμε να την εκλάβουμε ως ενδεικτική για να συμπεράνουμε ότι η ονομασία «συρτός» για τον χορό είναι τόσο παλιά, δεν μας δίνεται όμως το δικαίωμα να εικάσουμε κάτι παρόμοιο και για τα οχήματα, τα βήματα ή τα μοτίβα των σημερινών συρτών χορών."
"Ήδη αρχαίες επιγραφές του lου αι. μ.χ. αναφέρουν την των συρτών πάτριον όρχησιν (πατροπαράδοτο χορό των συρτών). Την ίδια εποχή πιστοποιείται από τον Στίλπωνα Κυριακίδη και η χρήση της λέξης «τραγωδία» (απ' όπου. προέρχεται και το τραγούδι) με την σημασία πλέον του άσματος. Η σημασία αυτή έχει διασωθεί ως τις μέρες μας στην ποντιακή διάλεκτο."
Η ΓΛΩΣΣΑ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΚΑΙ Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ 12 Οκτωβρίου 2005 07:38 Η ΓΛΩΣΣΑ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΚΑΙ Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ του Λάμπρου Λιάβα Καθηγητή Εθνομουσικολογίας Τμήματος Μουσικών Σπουδών Παν/μίου Αθηνών Δ/τη Μουσείου Ελληνικών Λαϊκών Μουσικών Οργάνων
"συρτός : (ή σύρτης)· είδος χορού που μνημονεύεται στην Επιγραφή του Επαμεινώνδα (μέσα του 1ου αι. μ.α.χ.χ.), που βρέθηκε στη Βοιωτία· είναι η ακόλουθη: "τας δε πατρίους πομπάς μεγάλας και την των συρτών πάτριον όρχησον θεοσεβώς επετέλεσεν" (με θεοσέβεια τέλεσε τις μεγάλες εθνικές πομπές και την εθνική όρχηση του συρτού)."
"ΤΑΣ ΔΕ πατρίους πομπάς μεγάλας και την των συρτών πάτριον όρχησιν θεοσεβώς επετέλεσεν". Φράση από την επιγραφή του Επαμεινώνδα (μέσα του πρώτου αι. μ.Χ.) ευρεθείσα στη Βοιωτία. Μικρές ψηφίδες που αποδεικνύουν την ιστορική μας συνέχεια..."
Ο πανάρχαιος Ζεϋ-μπέκι-κος
Ο Νίκος Μάθεσης ή Τρελάκιας –γιος ψαρά από τη Σαλαμίνα - αναφέρει σε μια αφήγησή του:
Τάσος Π. Καραντής
Νταής του Πειραιά, με το προσωνύμιο Τρελλάκιας. Ξυλουργός στο επάγγελμα, ασκούσε το λαθρεμπόριο και όλα τα μάγκικα επαγγέλματα. Από τους πρώτους στιχουργούς.
